کاهش ارتفاع اضطراری (Emergency Descent) یکی از حساس‌ترین و حیاتی‌ترین مانورها در پرواز است که خلبان باید در آن با حداکثر دقت، سرعت عمل و آگاهی از سازوکارهای دینامیکی هواپیما، شرایط اضطراری را مهار کند. این مانور معمولاً زمانی اجرا می‌شود که جان سرنشینان در خطر است؛ برای مثال در مواجهه با کاهش ناگهانی فشار کابین، آتش‌سوزی، دود، یا از دست رفتن رانش موتور.
در شرکت هوانوردی پرسان، این مانور به‌عنوان یکی از مباحث کلیدی آموزش پیشرفته در مرحله Ground School و تمرینات شبیه‌ساز (SIM) با جدیت کامل مورد بررسی قرار می‌گیرد، چرا که اجرای درست یا غلط این مانور می‌تواند تفاوت بین نجات و فاجعه باشد.
دلایل نیاز به کاهش ارتفاع اضطراری:
• از دست رفتن فشار کابین در پروازهای بالا (بالای FL250)
• وجود دود یا آتش در کابین
• نقص در سامانه اکسیژن
• عارضه شدید در موتور که ادامه پرواز در ارتفاع بالا را ناممکن می‌سازد
اثرات فیزیولوژیکی بر سرنشینان
در طول کاهش سریع ارتفاع، به دلیل تغییرات ناگهانی فشار محیطی، سرنشینان ممکن است دچار فشار در ناحیه گوش (ear barotrauma)، درد سینوس‌ها یا احساس گیجی شوند. آموزش‌های شرکت پرسان شامل آشنایی کامل دانشجویان با پاسخ فیزیولوژیک بدن انسان به تغییر فشار ناگهانی است و چگونگی پیشگیری از آسیب از طریق استفاده صحیح از اکسیژن و تخلیه فشار گوش آموزش داده می‌شود.
اقدامات گام‌به‌گام:
۱. کاهش توان موتور (Throttle Idle)
بلافاصله پس از تشخیص وضعیت اضطراری، تراتل باید در وضعیت idle قرار گیرد تا نیروی پیشران کاهش یابد.
۲. گشودن فلاپ‌ها در محدوده مجاز (Within VFE)
با گشودن فلاپ‌ها، ضریب پسا (drag) افزایش یافته و نرخ نزول بیشتر می‌شود. دانشجویان پرسان یاد می‌گیرند که هر تنظیم فلاپ، محدودیت سرعت خاص خود را دارد و عدم توجه به آن می‌تواند به آسیب سازه‌ای بیانجامد.
۳. کاهش زاویه حمله با پایین آوردن دماغه هواپیما (Pitch Down)
زاویه‌ای ایمن و مؤثر جهت ورود به کاهش ارتفاع اتخاذ شود تا در عین جلوگیری از stall، نرخ نزول افزایش یابد.
۴. آغاز چرخش دایره‌ای (Bank ≈ 30°)
چرخش دایره‌ای باعث کاهش ارتفاع در فضای محدود می‌شود و هم‌زمان دید اطراف را برای خلبان حفظ می‌کند. در تمرینات شرکت پرسان، این تکنیک به‌طور عملی با شبیه‌سازی در مناطق کوهستانی تمرین می‌شود.
پدیده‌ی Shock Cooling و آسیب موتور
یکی از خطرات پنهان کاهش ارتفاع اضطراری، پدیده‌ی Shock Cooling است. زمانی‌که موتور از حالت پرتوان به ناگهان بی‌بار می‌شود (به خصوص در موتورهای پیستونی)، سرمای جریان هوای ورودی می‌تواند باعث کاهش ناگهانی دمای سیلندرها شود. به‌دلیل اینکه بخش جلویی موتور در تماس مستقیم‌تری با جریان هواست، نسبت به بخش‌های عقبی بیشتر خنک می‌شود که این تفاوت دمایی می‌تواند باعث ترک‌خوردگی یا آسیب به ساختار موتور شود.
در هواپیماهای مدرن‌تر، سنسورهای هشداردهنده دمای سیلندر (CHT) و کنترل خودکار توان موتور تعبیه شده‌اند، ولی در هواپیماهای آموزشی شرکت پرسان، خلبانان به‌صورت دستی و تجربی آموزش می‌بینند که چگونه با اجرای کاهش تدریجی توان، یا افزایش مقطعی RPM در طی نزول، این پدیده را مدیریت کنند.
مرحله بازیابی (Recovery):
• پایان چرخش: پس از رسیدن به ارتفاع ایمن، خلبان باید چرخش را به‌آرامی خاتمه داده و هواپیما را به پرواز مستقیم بازگرداند.
• توجه به سرعت واماندگی (Stall Awareness): در انتهای مانور، کاهش بیش از حد سرعت و زاویه بالا رفتن می‌تواند هواپیما را به آستانه stall نزدیک کند، به‌ویژه در حالت با فلاپ باز. کنترل دقیق attitude حیاتی‌ست.
• جمع‌کردن فلاپ‌ها (Retract Flaps): باید فلاپ‌ها طبق چک‌لیست، به‌تدریج و در محدوده‌ی سرعت مجاز جمع شوند. در آموزش پرسان، چک‌لیست بازیابی به‌عنوان بخشی از تمرینات اضطراری مرور می‌شود.
کاهش ارتفاع اضطراری، مهارتی حیاتی‌ست که ترکیبی از شناخت تکنیکی، تصمیم‌گیری سریع و توجه به فیزیولوژی انسان را می‌طلبد. آموزش حرفه‌ای در شرکت هوانوردی پرسان بر این اصل استوار است که هر خلبان، در زمان وقوع بحران، بدون تردید و با اطمینان از دانسته‌ها و تمریناتش، کنترل کامل هواپیما را در اختیار گیرد.
در پرسان، شما فقط مانورها را یاد نمی‌گیرید بلکه ذهن‌تان طوری آماده می‌شود که در لحظه تصمیم درست بگیرید. همین تفاوت است که یک دانشجوی هوانوردی را به یک خلبان واقعی تبدیل می‌کند.