در آسمان شلوغ امروز، هواپیماها باید بتوانند در سکوت کامل هم، هویت خود را فریاد بزنند. این کار را نه با صدا، بلکه با امواج راداری انجام می‌دهند. ابزار این کار چیزی است به نام Transponder و زبانی که با آن با رادار صحبت می‌کند، کد اسکواک است.
کد اسکواک در واقع یک شماره‌ی چهاررقمی است که خلبان آن را در ترانسپاندر وارد می‌کند تا هواپیمایش توسط رادارهای کنترل ترافیک هوایی (ATC) قابل‌شناسایی و ردیابی باشد. این عدد ساده، نقش حیاتی در ایمنی، مدیریت فضا، و حتی نجات جان انسان‌ها دارد.
اسکواک چیست و چگونه کار می‌کند؟
اسکواک (Squawk) در اصل نام غیررسمی داده‌ای است که Transponder هواپیما در پاسخ به پالس‌های رادار ارسال می‌کند.
در پرواز، هر هواپیما یک ترانسپاندر دارد که در باند فرکانسی 1030/1090 MHz کار می‌کند. رادار ATC پالس‌هایی برای هواپیما می‌فرستد و ترانسپاندر در پاسخ، اطلاعات خاصی شامل:
• کد اسکواک
• ارتفاع هواپیما (در صورت داشتن Mode C یا Mode S)
• وضعیت اضطراری (در صورت وجود)
را به زمین بازمی‌گرداند.
کد اسکواک شامل چهار رقم بین ۰ تا ۷ است یعنی یک کد Octal (پایه ۸) چهاررقمی. مثلاً: 1200, 7500, 7000.
انواع Mode در ترانسپاندر
ترانسپاندرها در حالت‌های مختلفی کار می‌کنند:
• Mode A: فقط کد اسکواک را ارسال می‌کند.
• Mode C: کد اسکواک + ارتفاع فشار هوا (Pressure Altitude)
• Mode S: نسخه پیشرفته، با قابلیت تبادل اطلاعات بیشتر مثل شماره‌ی پرواز، وضعیت سیستم‌ها، و پاسخ‌های انتخابی به رادارهای خاص.
اسکواک چطور تعیین می‌شود؟
در پروازهای IFR یا تحت کنترل، معمولاً ATC قبل از برخاست، به خلبان کد اسکواک اختصاصی می‌دهد (مثلاً “Squawk 4523”). خلبان این عدد را در دستگاه وارد می‌کند. از آن لحظه به بعد، رادار به‌وضوح می‌داند کدام نقطه‌ی روی صفحه، متعلق به کدام هواپیماست.
در پروازهای VFR در بسیاری از کشورها، اسکواک پیش‌فرض مشخصی وجود دارد. برای مثال:
• در آمریکا: 1200 برای پرواز VFR
• در اروپا: 7000 برای پرواز VFR
اما اگر ATC بخواهد با هواپیما ارتباط نزدیک‌تری داشته باشد، ممکن است اسکواک اختصاصی بدهد.
کدهای خاص اسکواک اضطراری
بعضی کدهای اسکواک جهانی هستند و کاربرد آن‌ها اعلام وضعیت اضطراری خاموش است—یعنی بدون نیاز به رادیو، فقط با وارد کردن این کد، کنترلر متوجه وضعیت بحرانی هواپیما می‌شود:
کدهای خاص اسکواک اضطراری
بعضی کدهای اسکواک جهانی هستند و کاربرد آن‌ها اعلام وضعیت اضطراری خاموش است—یعنی بدون نیاز به رادیو، فقط با وارد کردن این کد، کنترلر متوجه وضعیت بحرانی هواپیما می‌شود:
| کد اسکواک | معنی |
| 7500 | هواپیما ربوده شده (Hijack) |
| 7600 | از دست دادن ارتباط رادیویی (Radio Failure) |
| 7700 | وضعیت اضطراری کلی (Emergency) هر نوع مشکل جدی: موتور، پزشکی، کنترل و … |
مثلاً اگر خلبانی ناگهان اسکواک 7600 وارد کند، کنترلر می‌فهمد که ارتباط رادیویی قطع شده و وارد رویه‌ی استاندارد رسیدگی به این وضعیت می‌شود.
حالت IDENT در ترانسپاندر
بسیاری از ترانسپاندرها دکمه‌ای به نام IDENT دارند. وقتی ATC از خلبان می‌خواهد “Squawk IDENT”، یعنی از او می‌خواهد این دکمه را فشار دهد تا روی صفحه‌ی رادار، هواپیمای او برای چند ثانیه برجسته شود (مثل چشمک زدن روی رادار)، تا راحت‌تر شناسایی شود مخصوصاً در فضای شلوغ یا در مواقع تردید.
چرا اسکواک حیاتی است؟
• جلوگیری از برخورد: اسکواک کمک می‌کند رادارها هر هواپیما را به‌صورت مجزا شناسایی کنند، مخصوصاً در فرودگاه‌های پرترافیک.
• تخصیص فضای هوایی: ATC با اسکواک می‌تواند هواپیماها را در سطوح و مسیرهای مختلف کنترل کند.
• حفظ ایمنی در اضطرار: خلبان بدون هیچ حرفی می‌تواند با اسکواک وضعیت خطر را اعلام کند.
• پایش آمار و ردیابی: پروازهایی که اسکواک روشن ندارند، معمولاً غیرقانونی محسوب می‌شوند (مگر در موارد خاص نظامی یا پروازهای خاص).
کد اسکواک چیزی فراتر از چند عدد است؛ این کد هویت، صدای خاموش، و پاسپورت دیجیتال هواپیما در آسمان شلوغ امروز است. در هر لحظه، هزاران هواپیما در سراسر جهان از طریق اسکواک با رادارها حرف می‌زنند با صدایی بی‌کلام ولی قابل اطمینان. شناخت دقیق این سیستم، بخشی از سواد حرفه‌ای هر خلبان یا متخصص کنترل ترافیک هوایی است. چون در آسمان، آن‌چه دیده نمی‌شود، باید دقیق معرفی شود.