در عملیات پروازی، مرحله نهایی تقرب و فرود (Final Approach and Landing)، یکی از حساس‌ترین و بحرانی‌ترین بخش‌های پرواز محسوب می‌شود، به‌ویژه در شرایط جوی نامناسب، دید محدود، یا هنگام شب.
برای تضمین دقت، ایمنی و ثبات در فرود تحت شرایط IFR، سیستم ILS یا Instrument Landing System به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و مطمئن‌ترین سامانه‌های ناوبری دقیق طراحی و توسعه یافته است.
اجزای کلیدی سیستم ILS
سیستم ILS شامل دو بخش اصلی فرکانسی و یک بخش کمکی است.
۱. Localizer
لوکالایزر وظیفه دارد تا مسیر عرضی (افقی) تقرب هواپیما را با محور مرکزی باند فرودگاه هماهنگ کند.
این سیگنال بر روی باند پروازی نصب شده و از انتهای باند ارسال می‌شود، به‌گونه‌ای که اطلاعاتی دقیق درباره‌ی موقعیت افقی هواپیما نسبت به مرکز باند فراهم می‌کند.
اگر هواپیما به سمت راست یا چپ از محور باند منحرف شود، نشانگر محوری (Course Deviation Indicator) در HSI یا CDI این انحراف را نمایش داده و خلبان باید اصلاح مسیر انجام دهد. فرکانس‌های لوکالایزر در محدوده‌ی 108.10 تا 111.95 MHz هستند.
۲. Glideslope
Glideslope وظیفه دارد تا راهنمایی ارتفاعی (Vertical Guidance) برای تقرب دقیق فراهم کند. این سیستم اطلاعاتی درباره‌ی شیب صحیح نزول—معمولاً ۳ درجه نسبت به خط افق به هواپیما می‌دهد.
اگر هواپیما زیر یا بالاتر از مسیر عمودی صحیح قرار داشته باشد، نشانگر مربوطه روی ADI یا PFD این اختلاف را نشان داده و خلبان با تنظیم attitude و قدرت موتور، باید به مسیر صحیح بازگردد.
۳. DME (Distance Measuring Equipment)
در بسیاری از باندها، برای تعیین دقیق موقعیت طولی هواپیما نسبت به نقطه touchdown، از سیستم DME استفاده می‌شود. این ابزار فاصله هواپیما تا آنتن DME واقع در فرودگاه را با دقت بالا مشخص می‌کند.
نقش ILS در عملیات پروازی
- تسهیل فرود در دید صفر یا محدود (Zero/Low Visibility)
ILS با ارائه راهنمایی سه‌بعدی (افقی + عمودی) به خلبان، امکان تقرب بدون دید بصری را فراهم می‌کند.
- کاهش بار ذهنی خلبان
اطمینان از مسیر صحیح باعث کاهش اضطراب و تمرکز بیشتر بر سرعت، attitude و سایر متغیرهای پروازی می‌شود.
- افزایش ایمنی فرود
به‌ویژه در باندهایی که موانع اطراف یا شرایط جوی سخت دارند، ILS یک لایه حیاتی از ایمنی فراهم می‌کند.
- عملیات Category I, II, III
ILS در دسته‌بندی‌های مختلف برای تقرب اتوماتیک نیز به کار می‌رود (مثلاً Cat IIIc = فرود کامل خودکار بدون دید بصری).
سیستم ILS به‌عنوان یکی از دقیق‌ترین سامانه‌های کمک ناوبری برای تقرب و فرود، در آموزش خلبانی نقش حیاتی دارد. تسلط کامل بر اجزای آن، از جمله Localizer، Glideslope، و DME، برای خلبانان حرفه‌ای ضروری است.
در آموزشگاه خلبانی پرسان، آموزش سیستم ILS به‌صورت مرحله‌ای، ترکیبی از تئوری و تمرین عملی در شبیه‌ساز و پرواز واقعی ارائه می‌شود، تا دانشجویان نه تنها با مفهوم عملکرد آن آشنا شوند، بلکه در موقعیت‌های واقعی، قدرت تحلیل، تصمیم‌گیری و اجرای ایمن این نوع تقرب را کسب کنند.