در دنیای هوانوردی، تصمیم‌گیری دقیق بدون درک صحیح از وضعیت آب‌وهوا ممکن نیست. از زمان برنامه‌ریزی اولیه پرواز گرفته تا تعیین مسیر، انتخاب ارتفاع، زمان برخاست و فرود، همه و همه به اطلاعات هواشناسی دقیق، معتبر و به‌روز نیاز دارند. دو سند کلیدی که این اطلاعات را در اختیار خلبان و کنترلر قرار می‌دهند، گزارش‌های METAR و TAF هستند. این‌ها زبان رسمی و بین‌المللی توصیف وضعیت جوی‌اند؛ اما این زبان، زبانی رمزی و فشرده‌ست.
اگر خلبانی نتواند METAR و TAF را به‌درستی بخواند و تفسیر کند، مثل این است که چشم‌بسته در آسمان پرواز می‌کند. شناخت ساختار این پیام‌ها، توانایی رمزگشایی آن‌ها، و فهم دقیق مفاهیم پشت هر بخش، جزو مهارت‌های بنیادین حرفه‌ی پرواز است.
METAR چیست؟
METAR گزارش لحظه‌ای از وضعیت واقعی آب‌وهوا در فرودگاه است. این گزارش‌ها هر ۳۰ یا ۶۰ دقیقه یک‌بار منتشر می‌شوند و وضعیت جاری یا لحظه‌ای را از نظر باد، دید، ابرها، پدیده‌های خاص جوی، دما، فشار و … توصیف می‌کنند.
به نمونه‌ی زیر توجه کن:
METAR OIII 261200Z 09015KT 6000 -RA BKN015 OVC030 12/08 Q1014 NOSIG
حالا دونه‌به‌دونه رمزگشایی‌ش می‌کنیم:
• OIII: شناسه‌ی فرودگاه (در اینجا مهرآباد تهران)
• 261200Z: تاریخ و زمان مشاهده (26ام ماه، ساعت 1200 به وقت UTC)
• 09015KT: جهت و سرعت باد (از 090 درجه، با سرعت 15 نات)
• 6000: دید افقی (6000 متر)
• -RA: بارش سبک باران (علامت “-” یعنی سبک)
• BKN015: آسمان شکسته در ارتفاع 1500 پا AGL ( حدوداً 5 تا 7/8 آسمان پوشیده)
• OVC030: آسمان ابری کامل در 3000 پا
• 12/08: دمای هوا 12 درجه سانتی‌گراد، نقطه‌ی شبنم 8 درجه
• Q1014: فشار سطح دریا 1014 هکتوپاسکال
• NOSIG: هیچ تغییر قابل‌توجهی پیش‌بینی نمی‌شود (No Significant Change)
خلبان با خواندن همین گزارش می‌فهمد که باند به‌صورت جانبی در باد است، دید مناسب است، اما سقف ابر پایین است و احتمال IFR وجود دارد.
TAF چیست؟
TAF مخفف Terminal Aerodrome Forecast است، یعنی پیش‌بینی وضعیت جوی در فرودگاه مقصد یا مبدا، معمولاً برای 24 یا 30 ساعت آینده. برخلاف METAR که داده‌ی واقعی است، TAF یک پیش‌بینی دقیق با زمان‌بندی است و به خلبان کمک می‌کند بفهمد در زمان تقریبی ورود به فرودگاه مقصد، با چه شرایطی روبرو خواهد شد.
به نمونه‌ی زیر دقت کن:
TAF OIII 261100Z 2612/2712 10010KT 8000 SCT020 BKN035
TEMPO 2614/2618 4000 RA BKN015
BECMG 2700/2702 6000 -SHRA OVC020
تجزیه‌ی کامل:
• OIII: فرودگاه مهرآباد
• 261100Z: زمان صدور پیش‌بینی (26ام ساعت 1100 UTC)
• 2612/2712: بازه‌ی پیش‌بینی (از ساعت 12 UTC روز 26 تا ساعت 12 UTC روز 27)
• 10010KT: در اغلب زمان‌ها باد از 100 درجه با سرعت 10 نات
• 8000 SCT020 BKN035: دید 8000 متر، ابر پراکنده در 2000 پا، ابر شکسته در 3500 پا
در بخش بعدی:
• TEMPO 2614/2618 4000 RA BKN015: موقتاً، بین ساعت 14 تا 18 روز 26، دید کاهش می‌یابد به 4000 متر، باران خواهد بارید، و ابر شکسته در 1500 پا دیده خواهد شد.
و در ادامه:
• BECMG 2700/2702 6000 -SHRA OVC020: تغییر تدریجی بین نیمه‌شب تا ساعت 2 صبح روز 27، دید به 6000 متر کاهش می‌یابد، باران رگباری سبک و آسمان ابری در 2000 پا دیده می‌شود.
در عمل، خلبان از روی این TAF متوجه می‌شود که در زمان تقرب به فرودگاه مقصد، شرایط جوی احتمالاً در حال تغییر است و باید آماده‌ی ورود به ابرهای پایین‌تر و دید کم باشد. این ممکن است نیاز به تغییر در برنامه‌ی ورود، حداقل‌های IFR، یا برنامه‌ی پرواز جایگزین را ایجاد کند.
چرا رمزگشایی METAR و TAF ضروری است؟
۱. برنامه‌ریزی صحیح قبل از پرواز (Flight Planning)
بدون درک دقیق این پیام‌ها، امکان تحلیل دقیق فرودگاه‌های جایگزین (Alternate)، سوخت موردنیاز، یا زمان‌های پرواز ممکن نیست.
۲.تصمیم‌گیری در لحظه
دانستن اینکه “BKN007” یعنی سقف ابر در 700 پا، یا “TEMPO” یعنی یک تغییر موقتی، می‌تواند تفاوت بین تلاش برای فرود یا تصمیم به Go-around باشد.
۳.هماهنگی با کنترلر و ATC
در بسیاری از موارد، ATC بر اساس METAR و TAF محدودیت‌هایی روی نوع تقرب، الگوهای انتظار یا تغییرات مسیر اعمال می‌کند.
۴.کاهش خطر پرواز در شرایط غیرمجاز
مثلاً یک خلبان دارای گواهینامه VFR در صورتی‌که METAR نشان دهد دید زیر 5 کیلومتر است یا TAF پیش‌بینی کرده باران سنگین و ابر شکسته در 800 پا وجود خواهد داشت، باید فوراً پرواز را لغو کند یا تغییر مسیر دهد.
METAR و TAF ابزارهای خشک و کدگذاری‌شده نیستند؛ بلکه روایت‌گر واقعیات و پیش‌بینی‌های آسمان‌اند. خلبان حرفه‌ای کسی نیست که فقط بلد باشد پرواز کند، بلکه کسی‌ست که بلد است تصمیم درست را بر اساس داده‌های واقعی بگیرد. درک دقیق METAR و TAF، مثل دیدن آینده از پشت پنجره‌ی علمی‌ست—و وقتی پای ایمنی در میان است، هیچ پیش‌دستی‌ای مهم‌تر از این نیست.
زبان آسمان را بخوان، قبل از آنکه غافلگیرت کند.